HERBELEEF DE MAGIE
VAN VOORGAANDE EDITIES
In de betoverende aanloop naar de winter verandert het oude vissersdorp Urk in een levend decor van geschiedenis, cultuur en saamhorigheid. Urk in Wintersferen 2024 neemt bezoekers mee op een tijdreis langs het geloof, de zee en de onverwoestbare geest van een gemeenschap die eeuwenlang standhield tegen armoede, stormen en de golven van verandering.
De editie van 2024 dompelt je onder in de Amsterdamse periode (1660–1792) – een tijd waarin Urk deel uitmaakte van het Amsterdamse grondgebied. Deze periode bracht nieuwe handelscontacten, welvaart en invloed van buitenaf, maar ook spanningen tussen onafhankelijkheid en bestuur. De verhalen laten zien hoe het eiland zijn eigen identiteit wist te behouden, ondanks de bemoeienis van stadsbestuurders en de macht van koopmansfamilies. Urkers bleven vissers, gelovigen en harde werkers, geworteld in hun eigen taal en traditie.
De zee was de levensader van Urk, maar ook haar grootste bedreiging. Armoede en stormrampen maakten het leven zwaar. De visserij bood kansen, maar het werk was onvoorspelbaar en gevaarlijk. In de verhalen klinkt de veerkracht van gezinnen die met weinig middelen een waardig bestaan wisten op te bouwen. Vrouwen zorgden voor het gezin, repareerden netten, hielden de gemeenschap draaiend en vormden het kloppende hart van het eiland.
Het protestantisme vormde eeuwenlang de morele ruggengraat van Urk. In Urk in Wintersferen 2024 komt dat diepgewortelde geloof tot leven: de kerk als toevluchtsoord, het gebed als ankerpunt. De teksten tonen hoe het geloof richting gaf aan het dagelijks leven, maar ook verdeeldheid kon brengen. Toch bleef de gemeenschap trouw aan haar overtuigingen en vond ze troost in Bijbelse waarden van eenvoud, gehoorzaamheid en hoop.
Een bijzonder deel van de editie richt zich op de gezondheidszorg in vroegere tijden. Genezing kwam van huisvrouwen, kruidenvaten en gebeden, lang voordat artsen vaste voet aan wal kregen. Ondanks de armoede en beperkte middelen wist de gemeenschap elkaar te ondersteunen — een tastbaar bewijs van de solidariteit die Urk altijd heeft gekenmerkt.
Urk staat bekend om zijn authentieke klederdracht, en het magazine laat zien hoe kleding niet alleen praktisch was, maar ook betekenis droeg. Elk patroon, elke plooi, vertelde iets over afkomst, rouw, huwelijk of geloof. De dracht werd een symbool van identiteit — een stille, trotse taal van stoffen en kleuren. Ook de volksmuziek, dialecten en verhalen rond het haardvuur tonen een cultuur die leeft en ademt, ook vandaag nog.
De teksten gaan in op de machtsverhoudingen tussen Urk en zijn bestuurders. Besluiten over belastingen, visrechten en hulpverlening kwamen vaak van buitenaf, maar het waren de Urkers zelf die het verschil maakten. Hun onderlinge hulp, hun geloof en hun doorzettingsvermogen waren de echte motor achter het voortbestaan van de gemeenschap. Zelfs wanneer armoede toesloeg, bleef de onderlinge band hecht.
Urk in Wintersferen is meer dan een historisch evenement — het is een viering van erfgoed en identiteit. Bezoekers lopen door smalle straatjes, ontmoeten vissers, ambachtslieden en vrouwen in traditionele klederdracht. De geur van houtvuur en gebakken vis vermengt zich met muziek, verhalen en het warme licht van lantaarns. Zo herleeft de geschiedenis niet alleen op papier, maar in elk detail van het dorp zelf.
In deze editie vloeien geschiedenis en beleving samen. Urk in Wintersferen 2024 nodigt uit om even stil te staan, te luisteren naar het verleden en te voelen hoe de geest van Urk — gevormd door zee, geloof en gemeenschap — nog altijd levend is.
Tijdens Urk in Wintersferen 2023 herleefde het vissersdorp een aangrijpend hoofdstuk uit zijn geschiedenis: de jaren van oorlog en bezetting. In de smalle straatjes, tussen het licht van lantaarns en de geur van houtvuur, stapten bezoekers terug naar de tijd van schaarste, angst en onverwoestbare hoop. De editie van 2023 stond in het teken van Urk tijdens de Tweede Wereldoorlog – een periode waarin de kracht van geloof, gemeenschap en doorzettingsvermogen de ziel van het eiland vormden.
Wanneer de oorlog in 1940 uitbreekt, bereikt de dreiging ook de rand van de Zuiderzee. Jongens worden opgeroepen, vissers maken zich zorgen over brandstof en voedsel, en families leven tussen hoop en vrees. In de verhalen van deze editie klinken de echo’s van een samenleving die wankelt, maar niet breekt. Urk blijft trouw aan zijn ritme van visvangst, gebed en onderlinge steun.
De Duitse bezetting drukt zwaar op het vissersdorp. Er is een tekort aan voedsel en vrijheid, maar de gemeenschap zoekt naar manieren om te overleven. De visserij blijft een levensader – soms letterlijk, want de zee biedt niet alleen brood, maar ook een schuilplaats voor wie moet vluchten of iets te verbergen heeft. In het donker van de nacht varen vissers uit, niet wetend of ze zullen terugkeren.
De verhalen uit deze periode tonen de vindingrijkheid en moed van gewone mensen. Huisgezinnen delen wat ze hebben, vrouwen houden het dorp draaiend, en het geloof blijft een bron van houvast. De kerkklok luidt niet alleen tot gebed, maar ook als stil teken van verzet.
Ondanks het gevaar groeit het verzet. Urkers helpen onderduikers, smokkelen berichten en weigeren soms bevelen die tegen hun geweten ingaan. In de straten en op zee ontstaat een stille strijd om waardigheid en menselijkheid. Het verzet is niet groot in aantal, maar groot in betekenis – gedragen door geloof, moed en liefde voor de naaste.
Er wordt verteld over razzia’s en controle, over de angst voor ontdekking en de moed van degenen die toch doorgaan. Deze verhalen laten zien dat heldendom op Urk niet in grootse daden lag, maar in het kleine, dagelijkse verzet tegen onrecht.
Wanneer in 1945 de bevrijding eindelijk komt, heerst er ongeloof, vreugde en verdriet tegelijk. Families rouwen om wie niet terugkeerde, maar vieren ook het herwonnen leven. De vlaggen hangen uit, kinderen zingen, en de klokken luiden weer – ditmaal niet uit angst, maar uit dankbaarheid.
De editie van Urk in Wintersferen 2023 laat deze emoties herleven. Bezoekers lopen langs scènes die het verleden voelbaar maken: de terugkeer van soldaten, het uitdelen van brood, het weer aansteken van lichten in donkere huizen. Het dorp ademt hoop – dezelfde hoop die Urk altijd heeft gedragen.
Belangrijk in deze editie is ook het herdenken. Niet als zwaar verleden, maar als levend besef. De oorlog liet littekens achter, maar ook lessen over saamhorigheid en geloof. De verhalen nodigen uit tot nadenken over wat vrijheid betekent – toen en nu. Urk toont zich niet als slachtoffer, maar als gemeenschap die haar geschiedenis met waardigheid draagt.
Tijdens Urk in Wintersferen 2023 vervaagt de grens tussen verleden en heden. Bezoekers ervaren hoe het leven tijdens de oorlog voelde: de stilte bij avondklok, het fluisteren van verboden woorden, de vreugde van bevrijding. Met acteurs, muziek, geur en licht wordt het verleden tastbaar.
Het evenement bewijst opnieuw dat Urk zijn erfgoed niet alleen bewaart, maar beleeft. In het samenspel van geloof, visserij en gemeenschapszin komt de essentie van Urk tot leven – een dorp dat nooit vergeet, maar blijft danken.
Tijdens Urk in Wintersferen 2022 keerde het vissersdorp terug naar de jaren dertig en veertig, een tijd waarin natuur, rampspoed en volharding elkaar afwisselden. Onder het thema ‘De Zeven Plagen’ werd het verhaal verteld van een eiland dat ondanks tegenslagen bleef overleven – met geloof, arbeid en onderlinge hulp als wapen tegen alles wat de mens niet kon beheersen.
Urk was altijd nauw verbonden met het water. De Zuiderzee bracht brood, maar ook bedreiging. In deze editie staat de voortdurende strijd van mens tegen natuur centraal. Van muggenplagen tot droogte, van spinnen en vogels tot duisternis en ongedierte – elke plaag staat symbool voor de kracht van de gemeenschap. Urkers pasten zich aan, improviseerden en vonden telkens een manier om te overleven.
De zomer van 1935 bracht een ware invasie van muggen. Straten, huizen en boten waren vergeven van het gezoem. Leven op straat werd haast onmogelijk, maar Urkers hielden vol. Vrouwen bedekten ramen met gaas, vissers beschermden zich met doeken, en kinderen leerden slapen bij het constante gezoem. Niet veel later kwam er een nieuwe plaag: spinnen. Hun webben bedekten de huizen en straten, als een dunne sluier over het eiland. Wat voor velen een ramp leek, werd door Urkers met humor en nuchterheid benaderd: “We trekken het web wel weg en gaan gewoon door.”
Toen de vogels in groten getale neerstreken en de lucht vulden met hun gekrijs, leek het alsof de hemel zelf zich tegen het eiland keerde. De natuur, ooit bron van leven, toonde haar grillige gezicht. En toen kwamen de algen: een mysterieuze, verstikkende laag over het water, waardoor vissen stierven en de geur van rotting over het dorp hing. Toch ging het leven verder. Urkers bleven vissen, bidden en bouwen – vastberaden om niet te bezwijken aan wat de natuur bracht.
De droogte van 1950 maakte het leven op Urk zwaar. Water moest met kannen worden gehaald, regen werd een zeldzame zegen. In diezelfde periode overschaduwde duisternis het dorp: de lange, donkere dagen waarin armoede en onzekerheid voelbaar waren. Maar in de duisternis brandde licht – letterlijk, in de huizen van de Urkers die samenkwamen om verhalen te delen en hoop levend te houden.
De laatste plaag bracht ongedierte – ratten en insecten die zich meester maakten van voedselvoorraden en huizen. Het was de grens van wat een mens kan verdragen, maar opnieuw overwon Urk met inventiviteit en samenwerking. De gemeenschap sloeg de handen ineen, hielp elkaar met opruimen, repareren en schoonmaken. Waar plagen toesloegen, groeide saamhorigheid.
In deze editie van Urk in Wintersferen wordt duidelijk dat plagen en rampen slechts één kant van het verhaal zijn. De andere kant is er een van geloof, humor en wilskracht. Elk artikel, elke scène ademt respect voor een volk dat niet klaagt, maar handelt. De Zeven Plagen vormen geen verhaal van ellende, maar van menselijke kracht – de drang om te blijven leven, te blijven geloven en samen het hoofd te bieden aan wat groter is dan jezelf.
Tijdens het evenement worden deze thema’s op meeslepende wijze tot leven gebracht: acteurs spelen het dagelijkse leven van toen, bezoekers lopen door de straten van het oude Urk en zien hoe het dorp telkens herrijst. Het is een eerbetoon aan de onverzettelijkheid die Urk tot op de dag van vandaag kenmerkt.
